Οι Προϊστορικοί χρόνοι

Οι πρώτες αρχαιολογικές ενδείξεις για την παρουσία οργανωμένης εγκατάστασης στην περιοχή της Ελούντας χρονολογούνται στην Εποχή του Χαλκού (3200-1050 π.Χ.). Οι ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής το 1937 έφεραν στο φως οικισμό της μινωικής περιόδου (2100-1580 π.Χ.) στο Μαυρικιανό, αλλά και το νεκροταφείο του στις θέσεις Τράφους και Τραχήλι, που χρονολογείται στον 14ο και 13ο αιώνα π.Χ.

Κατά τους επόμενους αιώνες, οι αρχαιολογικές ενδείξεις συνηγορούν για μια μετακίνηση του οικισμού από τη θέση της σημερινής Ελούντας σε θέση με μεγαλύτερο υψόμετρο, για προστασία από κάποιο κίνδυνο που συνδεόταν με τη θάλασσα. Στα σχετικά ευρήματα συμπεριλαμβάνεται επίσης και κεραμική του 12ουα αιώνα π.Χ. από την ακρόπολη της Οξάς. Επιπλέον, εντοπίστηκαν ταφές σε πίθους που χρονολογούνται μεταξύ του 12ου και του 11ου αιώνα π.Χ. στη θέση Πύργος Ελούντας. Μαρτυρίες που συνηγορούν για μια συνεχή κατοίκηση της περιοχής σε όλη τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού, αποτελούν ο μινωικός οικισμός και το ταφικό σπήλαιο στο Κοπράνι της Πλάκας, ο οικισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στον Λούμα, η μινωική εγκατάσταση στη θέση Προφήτης Ηλίας στον Σκινιά και τέλος η εγκατάσταση του τέλους της Εποχής του Χαλκού στη θέση Μωρονικήτα.

Η Σπιναλόγκα και σε αυτή τη περίοδο, θα πρέπει να είχε σημαντικό ρόλο στη προστασία ολόκληρου του κόλπου, λόγω της σημαντικής γεωγραφικής της θέσης.