Βυζαντινοί χρόνοι

Οι πληροφορίες για τη Σπιναλόγκα πριν από του ενετικούς χρόνους είναι λιγοστές. Οι Ενετοί όταν ξεκινούν τα μεγάλα οχυρωματικά έργα κάνουν αναφορά για ένα «αρχαίο τείχος» που βρίσκουν στη νησίδα, μέρος του οποίου αποτυπώνει ο φακός του Ιταλού αρχαιολόγου Giuseppe Gerola το 1901 στο βορειοδυτικό τμήμα της Σπιναλόγκας, όπου ακόμα και σήμερα σώζεται αποσπασματικά.

Η οχύρωση αυτή αρχικά χρονολογημένη στους κλασικούς ή ελληνιστικούς χρόνους (4ος-3ος αιώνας π.Χ.) συνδέθηκε με το αμυντικό σύστημα του Ολούντος, της σημαντικής αυτή αρχαίας πόλης που βρισκόταν στον μυχό του κόλπου της Ελούντας. Ωστόσο η πρόσφατη έρευνα θεωρεί ότι τα παλαιά τείχη κατασκευάζονται κατά τον 7ο ή 8ο αιώνα μ.Χ. για να αντιμετωπιστούν οι επιθέσεις των Αράβων που τη συγκεκριμένη εποχή απειλούν τα εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Οι Βυζαντινοί μπροστά στον αραβικό κίνδυνο τειχίζουν την ακρόπολη της Οξάς, πάνω από την πόλη του Ολούντος, και τειχίζουν τη νησίδα της Σπιναλόγκας προκειμένου να διασφαλιστεί ο κόλπος που αποτελεί φυσικό λιμάνι. Ο τρόπος κατασκευής του τείχους, καθώς και η κεραμική αυτής της περιόδου που έχει βρεθεί στη νησίδα συνηγορούν στη νέα χρονολόγηση της παλαιάς οχύρωσης.

Η κεραμική εξάλλου είναι αυτή που παρέχει μαρτυρία για ανθρώπινη παρουσία στη Σπιναλόγκα κατά τον 11ο και 12ο αιώνα. Είναι βέβαιο ότι η μελλοντική ανασκαφική έρευνα θα ρίξει περισσότερο φως στον ρόλο της νησίδας κατά την αρχαιότητα αλλά και κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Πρόπλασμα του 1578 που βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο της Βενετίας και δείχνει τη νησίδα της Σπιναλόγκας πριν ξεκινήσουν τα μεγάλα οχυρωματικά έργα των Ενετών. Διακρίνεται η παλαιά οχύρωση, οι δεξαμενές και ο ναός του Αγίου Νικολάου. ©Ναυτικό Μουσείο της Βενετίας

Φωτογραφικό Υλικό

Η οχυρωμένη ακρόπολη της Οξάς πάνω από τον σημερινό οικισμό της Ελούντας. Τα τείχη της ακρόπολης, όπως ο πρώτος οχυρωματικός περίβολος της Σπιναλόγκας, κτίζονται για να αντιμετωπιστούν οι επιθέσεις των Αράβων. ©Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου

Το ενετικό τείχος στη βόρεια πλευρά της Σπιναλόγκας πριν καταστραφεί από τη διάνοιξη του περιμετρικού δρόμου. Στη βάση του διακρίνεται τμήμα της παλαιότερης βυζαντινής οχύρωσης. Φωτογραφία του Ιταλού αρχαιολόγου Giuseppe Gerola (1901). ©Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, Τμήμα αρχείων, Συλλογή G. Gerola