Οθωμανικοί χρόνοι

Μετά από τρίμηνη πολιορκία, διάστημα κατά το οποίο καταναλώνονται όλα τα αποθέματα τροφίμων, και μετά την πτώση του φρουρίου της Σούδας, ο Προβλεπτής της Σπιναλόγκας Zuan Francesco Giustiniani παραδίδει το φρούριο στους Οθωμανούς στις 4 Οκτωβρίου του 1715. Η ενετική φρουρά αποχωρεί, ωστόσο παρά τη συμφωνία οι υπόλοιποι κάτοικοι τη νησίδας αιχμαλωτίζονται. 120 άνδρες ικανοί να κωπηλατούν στέλνονται στον Αυτοκρατορικό Ναύσταθμο στην Κωνσταντινούπολη, ενώ 230 άνδρες μη ικανοί να κωπηλατούν και 243 γυναικόπαιδα πουλιούνται στην ακμάζουσα τότε αγορά του δουλεμπορίου.

Το φρούριο για δύο περίπου χρόνια παραμένει ακατοίκητο μέχρι να ολοκληρωθούν οι επισκευές στις οχυρώσεις. Το 1718 στην νησίδα εγκαθίστανται σώματα ντόπιων μουσουλμάνων στρατιωτών (γενιτσάρων) μαζί με τις οικογένειές τους.

Ο στρατοκρατούμενος οικισμός αποτελεί παράλληλα νόμιμο κέντρο δουλεμπορίου, λειτουργεί ως τόπος εξορίας και φυλάκισης χριστιανών και μουσουλμάνων κατάδικων από όλη την Κρήτη, ενώ χρησιμοποιείται και ως κρατητήριο για λόχους γενιτσάρων που ευθύνονται για εξεγέρσεις ή ταραχές.

Tην ίδια περίοδο το λιμάνι της Σπιναλόγκας εξελίσσεται σταδιακά σε έναν σημαντικό εμπορικό σταθμό για τα πλοία που κινούνται στην ευρύτερη περιοχή του νοτιοανατολικού Αιγαίου. Το 1718 εγκαθίσταται εδώ το μοναδικό τελωνείο της επαρχίας Μεραμπέλλου, που λειτουργεί με μικρές περιόδους διακοπής μέχρι το 1866. Η νησίδα αποτελεί λοιπόν την έδρα εμπορικών εταιριών και εξελίσσεται σε βάση της επιχειρηματικής δραστηριότητας της ευρύτερης περιοχής, προσελκύοντας το επενδυτικό ενδιαφέρον των ισχυρών πολιτικά και οικονομικά τοπικών παραγόντων.

Γενικη όψη της Σπιναλόγκας σε φωτογραφία του G. Gerola το 1901. ©Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, Τμήμα αρχείων, Συλλογή G. Gerola

Από το λιμάνι διακινούνται προϊόντα, όπως αλάτι, δέρματα, μέλι, κερί, ακονόπετρες, μετάξι, χαρούπια, κ.ά. Ως τα τέλη του 18ου αιώνα η Σπιναλόγκα αποτελεί σημαντικό σημείο φόρτωσης λαδιού για τα γαλλικά πλοία, που μεταφέρουν λάδι στα σαπωνοποιεία της Μασσαλίας. Στη νησίδα επίσης λειτουργεί λοιμοκαθαρτήριο.

Η επαναστατική δραστηριότητα των χριστιανών της Κρήτης σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα αλλάζει δραματικά την κατάσταση στη νησίδα. Συχνές είναι οι πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα σε ντόπιους χριστιανούς επαναστάτες και τις οθωμανικές στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις που σταθμεύουν στη Σπιναλόγκα.

Φωτογραφικό Υλικό

Ο ονομαστικός κατάλογος των πωληθέντων αιχμαλώτων της Σπιναλόγκας. ©Τουρκικό Αρχείο Ηρακλείου, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου

Η νότια πλευρά της Σπιναλόγκας κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Διακρίνεται τμήμα του οικισμού εντός των τειχών, καθώς και τα κτήρια στην προκυμαία. ©Αρχείο Jean- Pierre Destelle

Μουσουλμάνοι κάτοικοι και Γάλλος στρατιώτης του ειρηνευτικού αγήματος επιφορτισμένου με την προστασία των Σπιναλογκιτών, στον προμαχώνα Tiepolo. Φωτογραφία του Γενικού Προξένου της Γαλλίας στην Κρήτη Paul Blanc (1898). ©Αρχείο Jean-Pierre Destelle

Πάνω στο τοξωτό θύρωμα της Πύλης Carbonana και κάτω από το στρώμα του ασβέστη με την επιγραφή που αναφέρεται στο καφενείο της εποχής του Λεπροκομείου, διακρίνονται με κόκκινο χρώμα τμήμα ενός εμβλήματος στο κέντρο καθώς και μέρος επιγραφής αριστερά, που πιθανόν σχετίζονται με τους ντόπιους γενίτσαρους που μένουν στη νησίδα. ©Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου