Αεροφωτογραφία των αλυκών της Ελούντας. ©Δήμος Αγίου Νικολάου

Αλυκές

Στον μυχό του κόλπου της Ελούντας, στον δρόμο που οδηγεί από τον οικισμό του Σχίσματος στη χερσόνησο της Σπιναλόγκας, βρίσκονται πιθανόν από τη βυζαντινή εποχή οι αλυκές. Οι Ενετοί τις εκμεταλλεύτηκαν από τα πρώτα χρόνια της παρουσίας τους στο νησί. O αριθμός των αλυκών μεγάλωσε και η παραγωγή του αλατιού εντατικοποιήθηκε μετά την απώλεια της Κύπρου το 1571 και των εκεί αλυκών, καθώς και μετά την οχύρωση της Σπιναλόγκας το 1579.

Με βάση τις αρχειακές μαρτυρίες υπήρχαν δύο συγκροτήματα αλυκών, ένα στη Μέσα Ελούντα, που σώζεται μερικώς ακόμα και σήμερα, και ένα μικρότερο στην Όξω Ελούντα, στη θέση της πλατείας του σημερινού οικισμού του Σχίσματος. Στις πηγές αναφέρονται τρεις τύποι δεξαμενών καθίζησης (λίμνες – βραστήρες – τηγάνια), που είχαν σταδιακά μικρότερο βάθος. Μικρός αριθμός από τις αλυκές ήταν στην κυριότητα του Δημοσίου, ενώ οι περισσότερες είχαν εκχωρηθεί προς εκμετάλλευση σε ντόπιους φεουδάρχες, κυρίως από τη Φουρνή. Από τα χωριά της Φουρνής ήταν κυρίως οι εργάτες που δούλευαν στις αλυκές. Από τα μετόχια προσωρινής διαμονής τους αναπτύχθηκαν τα σημερινά παράλια χωριά της Ελούντας.

Το 1653 οι Ενετοί κατέστρεψαν τις αλυκές για να μην αποφέρουν έσοδα στους Οθωμανούς, που ήδη τις εκμεταλλευόταν και οι οποίοι φρόντισαν σύντομα να τις ανασυγκροτήσουν.

Οι αλυκές λειτουργούσαν έως την δεκαετία του 1970 υπό την κυριότητα του Ελληνικού Μονοπωλίου Άλατος.

Φωτογραφικό Υλικό

Οι αλυκές στη Μέσα και στην Όξω Ελούντα. Λεπτομέρεια από σχέδιο του Ενετού μηχανικού Francesco Basilicata (1618). ©Εκδόσεις «Μικρός Ναυτίλος» - Βικελαία Βιβλιοθήκη – Σύνδεσμος ΤΕΔΚ Κρήτης

Άποψη των αλυκών, όπως σώζονται στις μέρες μας. ©Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων. Γραφείο Κρήτης

Σχέδιο του λιμανιού της Σπιναλόγκας του Ενετού μηχανικού Francesco Basilicata (1638). Στο εσώτατο σημείο του κόλπου διακρίνονται οι αλυκές (saline). ©Εκδόσεις «Μικρός Ναυτίλος». Ηράκλειο